شناخت و تحلیل «الذین انعم الله علیهم» در مهندسی فرهنگ اسلامی

شناخت و تحلیل «الذین انعم الله علیهم» در مهندسی فرهنگ اسلامی

بر اساس آثار حدیثی، تفسیری، فقهی، فلسفی و عرفانی شیعی

 

 

*****

1. آیات مرتبط:

   1. صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضّالِّینَ (فاتحة الکتاب:7)

   2. وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً (النساء : 69)

   3. قالَ رَجُلانِ مِنَ الَّذینَ یَخافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمَا ادْخُلُوا عَلَیْهِمُ الْبابَ فَإِذا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّکُمْ غالِبُونَ وَ عَلَى اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین‏ (المائدة : 23)

   4. أُولئِکَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْراهیمَ وَ إِسْرائیلَ وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا إِذا تُتْلى‏ عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا (مریم : 58)

2. مفهوم‌شناسی و معنایابی
   1. «صراط الذین انعمت علیهم» بیانی است از الصراط المستقیم (التبیان، ج‏1، ص42، ذیل آیه شریفه). بنابراین بین «الذین انعمت علیهم» و «الصراط المستقیم» ارتباط معنایی خواهد بود.
   2. اصل و ریشه نعمت، مبالغه و زیادت است (مجمع البیان، ج‏1، ص 108، ذیل آیه شریفه)
   3. صراط مستقیم نوع نعمت را مشخص می‌کند (مجمع البیان، ج‏1، ص 108، ذیل آیه شریفه)
   4. معنای عبد: موجود باشعوری که ملک غیر باشد (تسنیم1: 415)
      1. قرآن تمام هستی را عبد خداوند متعال معرفی می‌کند (تسنیم1: 434)
   5. ضمیر متکلم مع الغیر در نعبد: گستره این جمع به مرتبه معرفت نمازگزار وابسته است؛ گاهی فقط خود و قوای خود را در نظر دارد، گاهی خود و نمازگزاران دیگر را و گاهی همه هستی را (تسنیم1: 434)
      1. نکته: در صورتی به مهندسی فرهنگ مرتبط می‌شود که منظور هویت جمعی ایمانی باشد
3. مفاهیم قرآنی مرتبط
   1. الصراط المستقیم
   2. النبیین
   3. الصدیقین
   4. الشهداء
   5. الصالحین
   6. المغضوب علیهم
   7. الضالین
4. آثار و نتایج (فردی - اجتماعی - حکومتی)
5. حد نصاب فرهنگ مطلوب یا موجب اتمام و اکمال آن
6. فرهنگ عمومی یا اختصاصی
7. شرایط و اسباب تحقق (فردی - اجتماعی - حکومتی)
   1.  این نعمت به واسطه طاعت خداوند متعال و رسول او عطا می‌گردد (النساء:69)، (التبیان، ج‏1، ص42، ذیل آیه شریفه)، (مجمع البیان، ج‏1، ص 108، ذیل آیه شریفه)
8. موانع و آسیب‌ها (فردی - اجتماعی - حکومتی)
9. نمونه‌های موجود (تاریخی - معاصر) 
10. منابع تحقیق